सध्याचं धावपळीचं युग, मोबाईलसह तंत्रज्ञानाचा वाढता वापर, घड्याळाच्या काट्यावर होणारी पळापळ यामुळे माणसांचं आयुष्यही वेगाने पळू लागलंय. याचा परिणाम आपल्या झोपेवर होतो आणि कळत नकळत आपल्या भविष्यावरही होतोय. चुकीची जीवनशैली आणि अपुऱ्या झोपेमुळे आपण गंभीर आजाराकडे स्वत:हून वाटचाल करतोय. एका संशोधनातून धक्कादायक माहिती समोर आलीय. याबद्दल जाणून घेऊया.

अपुऱ्या झोपेचे गंभीर परिणाम 

अमेरिकेतील मेयो क्लिनिकच्या ताज्या संशोधनाने अपुऱ्या झोपेचे गंभीर परिणाम उघड केले आहेत. रात्री उशिरा झोपणे किंवा दीर्घकालीन निद्रानाशामुळे (क्रॉनिक इन्सोम्निया) केवळ दुसऱ्या दिवशी थकवा जाणवत नाही, तर मेंदूत बदल होऊन स्मृतिभ्रंशाचा (डिमेन्शिया) धोका वाढतो. या अभ्यासातून झोप आणि मेंदूच्या आरोग्याचा थेट संबंध असल्याचे स्पष्ट झाले आहे.

संशोधनातून काय निघाला निष्कर्ष?

मेयो क्लिनिकने 50 वर्षांवरील 2750 व्यक्तींचा साडेपाच वर्षे अभ्यास केला. दरवर्षी त्यांची स्मरणशक्ती तपासली गेली आणि मेंदूचे स्कॅन केले गेले. यात दोन गंभीर बाबी समोर आल्या: मेंदूत साचणारे अमायलॉइड प्लॅक्स आणि व्हाईट मॅटर हायपरइंटेन्सिटीज नावाची सूक्ष्म हानी. या दोन्ही गोष्टी निद्रानाश असलेल्यांमध्ये स्मृतिभ्रंशाचा धोका 40% ने वाढवतात, असं आढळून आलं. 

मध्यमवयातच सावधगिरी आवश्यक

अभ्यासातील स्वयंसेवकांचे सरासरी वय 70 होते, परंतु इतर संशोधनांनुसार, 50च्या दशकात रोज सहा तासांपेक्षा कमी झोप घेणाऱ्यांना स्मृतिभ्रंशाचा धोका लक्षणीय वाढतो. यामुळे मध्यमवयातच झोप, रक्तदाब, कोलेस्ट्रॉल आणि व्यायामाकडे लक्ष देणे गरजेचे आहे. निद्रानाशामुळे प्रभावित व्यक्ती वयापेक्षा 4-5 वर्षांनी जास्त वयस्क दिसत असल्याचे आढळून आले आहे.

स्मरणशक्तीवर कसा होतोय परिणाम?

निद्रानाशाने ग्रस्त व्यक्तींची स्मरणशक्ती आणि विचारशक्ती सामान्य झोप घेणाऱ्यांच्या तुलनेत अधिक वेगाने ढासळल्याचे दिसून आले. अमायलॉइड प्लॅक्समुळे न्यूरॉन्सचे कार्य बिघडते, तर व्हाईट मॅटर हानीमुळे मेंदूतील संदेशवहन विस्कळीत होते. या दोन्हींचा एकत्रित परिणाम स्मृतिभ्रंशाचा धोका दुप्पट करतो, असे संशोधन सांगते.

झोपेचे मेंदूच्या आरोग्याशी नाते

मध्यमवय आणि त्यानंतरच्या काळात पुरेशी झोप मेंदूच्या कार्यक्षमतेशी जोडलेली आहे. निद्रानाशामुळे रक्तदाब आणि रक्तातील साखर वाढण्याचा धोका असतो, असे युके, चीन आणि अमेरिकेतील अभ्यासांतून दिसून आले. स्मृतिभ्रंश टाळण्यासाठी मध्यमवयातच झोपेच्या सवयी सुधारणे आणि निरोगी जीवनशैली अंगीकारणे आवश्यक आहे.

अपुऱ्या झोपेमुळे स्मृतिभ्रंशाचा धोका कसा वाढतो?

उत्तर: मेयो क्लिनिकच्या संशोधनानुसार, दीर्घकालीन निद्रानाशामुळे (क्रॉनिक इन्सोम्निया) मेंदूत अमायलॉइड प्लॅक्स आणि व्हाईट मॅटर हायपरइंटेन्सिटीज नावाची सूक्ष्म हानी होते. यामुळे न्यूरॉन्सचे कार्य बिघडते आणि मेंदूतील संदेशवहन विस्कळीत होते, ज्यामुळे स्मृतिभ्रंशाचा धोका ४०% ने वाढतो. पुरेशी झोप न घेतल्याने स्मरणशक्ती आणि विचारशक्ती वेगाने ढासळते.

कोणत्या वयात झोपेची काळजी घेणे गरजेचे आहे?

उत्तर: संशोधनात असे दिसून आले की, ५०च्या दशकात रोज सहा तासांपेक्षा कमी झोप घेणाऱ्यांना स्मृतिभ्रंशाचा धोका लक्षणीय वाढतो. त्यामुळे मध्यमवयातच झोपेच्या सवयी सुधारणे, रक्तदाब, कोलेस्ट्रॉल नियंत्रित करणे आणि नियमित व्यायाम करणे आवश्यक आहे. यामुळे मेंदूचे आरोग्य टिकवता येते आणि स्मृतिभ्रंशाचा धोका कमी होतो.

झोप आणि मेंदूच्या आरोग्याचा संबंध कसा आहे?

उत्तर: झोप आणि मेंदूची कार्यक्षमता थेट जोडलेली आहे. निद्रानाशामुळे रक्तदाब आणि रक्तातील साखर वाढण्याचा धोका असतो, जे मेंदूच्या आरोग्यासाठी हानिकारक आहे. मध्यमवयात आणि त्यानंतर पुरेशी झोप घेतल्यास मेंदूतील हानी टाळता येते. युके, चीन आणि अमेरिकेतील अभ्यासांनुसार, निरोगी झोपेच्या सवयी स्मृतिभ्रंशाचा धोका कमी करण्यास मदत करतात.