आपल्याला दीर्घ आयुष्य मिळावं, जगता यावं असं कोणाला वाटत नाही ? (राऊंडग्लासद्वारे आयोजित करण्यात) द ग्लोबल लाँगेव्हिटी या सर्वेक्षणानुसार दीर्घायुष्य आणि वृद्धत्व यासंबंधीच्या जागतिक सर्वेक्षणात असे आढळून आले आहे की 62 टक्के भारतीयांचा वृद्धत्वाकडे पाहण्याचा सकारात्मक दृष्टीकोन आहे आणि निम्म्याहून अधिक लोकांना कायमचे जगण्याची इच्छा आहे. भारतासह 25 देशांमध्ये हे सर्वेक्षण करण्यात आले आणि 14,000 लोकांचे मत घेण्यात आले. भारतात, सुमारे 1,000 लोकांनी या सर्वेक्षणात भाग घेतला आणि निरोगी आणि दीर्घकाळ जगण्यासाठी त्यांचा विश्वास आणि पद्धती सांगितल्या. जपान व्यतिरिक्त प्रत्येक देशातील प्रतिसादकर्त्यांना त्यांचे आयुष्य 10 वर्षांपर्यंत वाढवून सरासरी ते 84 असावे असे या सर्वेक्षणाच्या परिणामांमधून दिसून आले. दोन तृतीयांश पेक्षा जास्त प्रतिसादकर्त्यांनी दीर्घायुष्यासाठी सर्वांगीण दृष्टीकोन स्वीकारण्यावर विश्वास ठेवला.

दीर्घायुष्यावरील सर्वेक्षणे आणि इतर अनेक अभ्यासांनी मानवी आयुर्मान सुखी वाढवण्याची क्षमता दर्शविली आहे.

कॉन्क्लेव्ह दरम्यान विचारात घेतलेले काही मुद्दे

चांगल्या जीवनशैलीचा आयुष्यावर परिणाम होतो :

हैदराबाद येथील अपोलो हॉस्पिटल्सच्या संयुक्त व्यवस्थापकीय संचालक डॉ. संगीता रेड्डी यांच्या उद्घाटन भाषणाने परिषदेची सुरुवात झाली. डॉ. अरविंदर सिंग सोईन, इन्स्टिट्यूट ऑफ लिव्हर ट्रान्सप्लांटेशन अँड रीजनरेटिव्ह मेडिसिन, चेअरमन, मेदांता हॉस्पिटल, गुरुग्राम येथे अनलॉकिंग द सायन्स, सीक्रेट्स ऑफ दिर्घायु या विषयावरील पॅनेलचे संचालन करत होते. “हृदयविकाराचा झटका, मूत्रपिंडाचे आजार आणि इतर आजार, विशेषत: भारतीयांमध्ये टाळता येण्याजोगे आहेत” या मुद्यावर त्यांनी चर्चा सुरू केली. फोर्टिस कॅन्सर संस्थेच्या प्रोग्रॅम हेड प्रमुख डॉ. वृत्ती लूम्बा देखील उपस्थित होत्या, ज्यांनी “चयापचय आणि इन्सुलिन प्रतिरोधाचा अंदाज आणि प्रतिबंध” या मुद्यावर निवेदन दिले.

तर लंडन येथील क्लिनिकल प्रोसेस लीड फिजिशियन, उमर कादिर यांनीही व्हिडिओ कॉन्फरन्सद्वारे आपले विचार मांडले. जीवनशैलीतील विविध हस्तक्षेपांबद्दल ते बोलले.  आपल्या पोषणावर नियंत्रण ठेवण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे एखादी व्यक्ती काय ग्रहण करते याचे विश्लेषण केले पाहिजे, असे ते म्हणाले.  सॅच्युरेटेड फॅट, प्रोटीनचे सेवन, फायबरचे सेवन कमी करणे खूप उपयुक्त ठरू शकते. पोषण आणि तंदुरुस्ती नसेल तर लोक, त्यांचे (कमी केलेले) वजन परत मिळवू शकतात. मेटाबॉलिक सिंड्रोम मर्यादित करून, हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोगासाठी हस्तक्षेप केला जाऊ शकतो.

झोपेच्या महत्त्वाविषयी बोलताना न्यूरोलॉजी आणि स्लीप सेंटरचे संचालक आणि संस्थापक डॉ. मनवीर भाटिया म्हणाले, सोप्या भाषेत सांगायचे तर, जेव्हा आपण झोपेत असतो तेव्हा आपण वेगवेगळ्या टप्प्यांतून जातो. जेव्हा आपण झोपतो तेव्हा आपली कोर्टिसोल प्रणाली कमी होते. झोपेची कमतरता तुमच्या शरीरातील दाहक प्रणाली सक्रिय करते. झोपेच्या कमतरतेमुळे आपण जाड आणि क्रोधित, रागावलेले होतो.

परिषदेला उपस्थित प्रख्यात डॉक्टरांनी निरोगीपणा आणि दीर्घायुष्यासाठी सकारात्मक औषधांवर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी समर्पित केंद्र स्थापन करण्याची गरज मांडली.

टेक्नॉलॉजीची भूमिका काय :

कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या आव्हानांना संबोधित करताना, स्ट्रँड लाइफ सायन्सेसचे संस्थापक डॉ. विजय चंद्रू म्हणाले की, विशिष्ट प्रकारचे AI विकसित करणे हे मोठे आव्हान आहे. विशेषतः जनरेटिव्ह एआय. सध्या बहुतेक उत्साह जनरेटिव्ह एआय बद्दल आहे. हे ब्लॅक बॉक्स तंत्रज्ञान आहेत हे लक्षात ठेवायला हवे. जेव्हा तुम्ही डीप न्यूरल नेटवर्क चालवता, तेव्हा ते काय म्हणत आहे हे तुम्हाला कसे कळेल? ते ज्या निष्कर्षापर्यंत पोहोचत आहे ते तुम्ही कसे स्पष्ट कराल? ते कोणत्याही रेग्यूलेटरी स्टँडर्डसची पूर्तता करणार नाही.” आयुष्मान भारत डिजिटल मिशन हे एक मोठे सकारात्मक पाऊल आहे, जेथे आम्ही डेटा गोळा करणार आहोत आणि मोठे डिजिटल लॉकर्स तयार करणार आहोत. त्याचा फायदा घेण्याची क्षमता महत्त्वाची आहे असेही त्यांनी नमूद केले.

यूरॉलॉजीमध्ये AI ची भूमिका, याबद्दलही पॅनेलमध्ये स्पष्टपणे चर्चा करण्यात आली होती. डॉ सय्यद एम घोष, AINU इंडिया कन्सल्टंट रोबोटिक सर्जन आणि यूरोलॉजिस्ट यांनी यूरोलॉजीमध्ये रोबोटिक्सच्या फायद्यांबद्दल माहिती विशद केली. यूरोलॉजीमध्ये, रोबोटिक्सचा वापर इतर कोणत्याही क्षेत्रापेक्षा जास्त केला जातो. केवळ रोबोटिक्समुळेच अचूकता शक्य आहे आणि मी त्याची खात्री देऊ शकतो, असे ते म्हणाले.

रोग निदान करण्यामध्ये AI चे महत्व

डॉ. सोईन यांनी असे मत मांडले की, औषधांचा शोध, निदान, रोगनिदान आणि उपचारांमध्ये AI मोठी भूमिका बजावत आहे. “औषधांचा शोध हा मॅन्युअल असायचा पण तो आता एआय अल्गोरिदममध्ये तयार झाला आहे. शोधाची वेळही लक्षणीयरीत्या कमी झाली आहे. डायग्नोस्टिक्समध्ये, पॅथॉलॉजी आणि इमेजिंगसाठी, एआय अल्गोरिदम खूप चांगले आहेत,” असे त्यांनी नमूद केले.

ते पुढे म्हणाले की, आता बहुतांश शस्त्रक्रिया रोबोटिक हस्तक्षेपाने केल्या जातात. “रोबोटिक उपकरणे अशा ठिकाणी पोहोचू शकतात, जिथे सामान्यपणे हात आणि साधी उपकरणे पोहोचू शकत नाही. शस्त्रक्रियेची अचूकता आता खूपच चांगली आहे.

FRS, बिल अँड मेलिंडा गेट्स फाऊंडेशनचे डॉ. गगनदीप कांग,यांनी देखील पॅनेल डिस्कशनमध्ये सहभाग घेतला. AI लस निर्मिती आणि मानवी क्षमतेच्या पलीकडे संशोधनाचे सध्याचे मॉडेल सुधारेल. ‘ AI चा वापर करून आम्ही चाचणी आणि त्रुटीवर वाया जाणारा वेळ लक्षणीयरीत्या कमी करू शकतो.दक्षिण कोरियामध्ये लस निर्मितीला मदत करणाऱ्या एआयचे उदाहरण आहे आणि अधिक शक्यता आहे’असे त्यांनी नमूद केले.

चांगला आहार घ्या, जंक फूड टाळा :

लठ्ठपणा, वंध्यत्व, जीवनशैलीतील आजारांवर नियंत्रण ठेवण्याच्या सत्रात, डॉ. शशिकांत अय्यंगार यांनी प्रक्रिया केलेल्या जंक फूडला दोष दिला. जंक फूड हे लठ्ठपणाचे प्रमुख कारण आहे,असे त्यांनी नमूद केले. हाय रिफाईंड ओमेगा-6 तेलाचे सेवने देखील इन्सुलिन प्रतिरोधक म्हणून ओळखले जाते. अतिरिक्त साखर, रिफाइंड तेल टाळणे, प्रथिनांचे सेवन वाढवणे,हाच या समस्या टाळण्याचे,यातून बाहेर पडण्याचा मार्ग आहे. ज्या क्षणी आपण प्रथिनांचे सेवन वाढवू, इतर मॅक्रो कमी होतील. मात्र त्याला पुरेशा व्यायामाची जोड द्यायला हवी. तसेच स्ट्रेस मॅनेजमेंट आणि चांगली ( पुरेशी) झोप घेणेही महत्वाचे ठरते,असेही त्यानी नमूद केले. “लठ्ठपणा ही सर्व आजारांची जननी आहे आणि विशेष म्हणजे, शहरी भारतापेक्षा ग्रामीण भारतात लठ्ठपणा कमी आहे. हा झपाट्याने वाढणारा आजार आहे.” असे यावर बोलताना केअर हॉस्पिटल्सचे एंडोक्राइनोलॉजिस्ट डॉ. केडी मोदी पुढे म्हणाले .

या पॅनेलने दीर्घ आणि निरोगी आयुष्यासाठी पोषणाच्या भूमिकेवर देखील चर्चा केली. डॉ.इस्थर सत्यराज यांनी सांगितले की, आवश्यक असलेल्या कॅलरीजची संख्या निश्चित करणे आणि नंतर मॅक्रोन्यूट्रिएंट्सनुसार त्यांची विभागणी करणे महत्त्वाचे आहे. “भारतीय आहारात, बहुतेक कॅलरीज अजूनही कर्बोदकांमधे असतात.”, असे ते म्हणाले.

वंध्यत्वाच्या समस्येवरही बोलणं महत्वाचं :

जोडप्यांमधील वंध्यत्वाच्या समस्यांकडे लक्ष वेधताना डॉ. अनुराधा कात्रागडा म्हणाल्या की लठ्ठपणाचा स्त्री आणि पुरुष दोघांच्या प्रजनन क्षमतेवर परिणाम होतो. “पुरुषांमध्ये, याचा (लठ्ठपणाचा) शुक्राणूंच्या संख्येवर परिणाम होऊ शकतो आणि (लठ्ठपणामुळे) स्त्रियांमध्ये गर्भधारणेशी संबंधित इतर गुंतागुंत होऊ शकते. जर एखादी स्त्री 35 वर्षांपेक्षा कमी वयाची असेल आणि तिला सुमारे वर्षभरापासून गर्भधारणेमध्ये समस्या येत असतील तर त्या व्यक्तीला वंध्यत्वाची समस्या असू शकते. जर महिलेचे वय 35 वर्षांपेक्षा जास्त असेल तर 6 महिन्यांनंतर आणि महिलेचे वय 40 वर्षांपेक्षा जास्त असल्यास 4 महिन्यांनंतर चाचणी करावी.

जोडप्यांमधील वंध्यत्वाच्या समस्यांकडे लक्ष देताना, डॉ अनुराधा कात्रगड्डा म्हणाल्या की स्त्री आणि पुरुष दोघांमधील लठ्ठपणा प्रजनन क्षमतेवर परिणाम करतो. “पुरुषांमध्ये, शुक्राणूंच्या संख्येवर परिणाम होऊ शकतो आणि स्त्रियांना गर्भधारणेशी संबंधित इतर गुंतागुंत होऊ शकतात. “जर एखादी स्त्री 35 वर्षांपेक्षा कमी वयाची असेल आणि तिला सुमारे एक वर्षापासून गर्भधारणेची समस्या येत असेल तर त्या व्यक्तीला वंध्यत्वाची समस्या असू शकते. 35 वर्षांपेक्षा जास्त असल्यास, 6 महिन्यांनंतर चाचण्या कराव्यात आणि जर स्त्री 40 वर्षांपेक्षा जास्त असेल, तर चाचण्या 4 महिन्यांनंतर कराव्यात,असे त्यांनी सांगितले.

दीर्घायुष्य – हे शक्य आहे का? तसे असल्यास, ते इष्ट आहे की नाही आणि दीर्घायुष्य ही निरोगी आयुष्याची हमी आहे का याविषयी निष्कर्षापर्यंत पोहोचणे हे दक्षिण हेल्थकेअर समिट 2024 च्या सर्व सत्रांचे उद्दिष्ट होते. त्याच संपलेल्या परिसंवादात काही महत्त्वाचे मुद्दे मांडण्यात आले होते आणि इतर काही मुद्द्यांवर हेल्थकेअर समिटच्या पुढील आवृत्त्यांमध्ये चर्चा करणे आवश्यक आहे.