मधुमेह हा जगभरात झपाट्याने वाढणारा आजार आहे. पूर्वी हा आजार वृद्धापकाळातील समजला जायचा, पण गेल्या 10 वर्षांमध्ये तरुणांपासून अगदी लहान मुलांपर्यंत सर्वजण या आजाराच्या विळख्यात येत आहेत. सर्वात मोठी समस्या म्हणजे लोकांना या आजाराची लक्षणे समजतच नाहीत. जेव्हा आजार गंभीर होतो, तेव्हाच त्याची माहिती मिळते. अमेरिकेच्या सीडीसीच्या नॅशनल मधुमेह स्टेटस रिपोर्टनुसार, 38 दशलक्ष अमेरिकन (सुमारे 11.6%) लोकांना मधुमेह आहे. यापैकी 20% लोकांना स्वतःला माहिती नाही की त्यांना हा आजार आहे. याचे कारण म्हणजे लोकांना याच्या लक्षणांची माहिती नसते.

मधुमेह शरीरातील इन्सुलिनच्या पातळीवर परिणाम करते. मधुमेह होण्यामागे अनुवंशिक कारणे आणि खराब जीवनशैली प्रमुख कारणे आहेत. मधुमेहामुळे शरीरातील इन्सुलिनचे उत्पादन आणि वापर प्रभावित होतो. त्याचा परिणाम संपूर्ण शरीरावर होतो. हा आजार कोणत्याही वयात होऊ शकतो. जर कुटुंबात कोणाला मधुमेह असेल, तर त्याची शक्यता खूप जास्त असते. या आजारापासून बचावासाठी लक्षणांबाबत माहिती असणे अत्यंत आवश्यक आहे.

मधुमेहची कोणती तीन लक्षणे बहुतांश रुग्णांमध्ये दिसतात?

दिल्लीतील आरएमएल हॉस्पिटलमधील मेडिसिन विभागाचे यूनिट हेड डॉ. सुभाष गिरी सांगतात की, मधुमेहाची सुरुवातीची लक्षणे म्हणजे थकवा, वारंवार लघवीला जाणे आणि खूप जास्त तहान लागणे. लघवीला जाण्याची समस्या रात्रीच्या वेळी जास्त असते आणि रात्री तहानही जास्त लागते. दिवसातही प्रत्येक अर्ध्या तासाला लघवीला जाण्याची इच्छा होते. मात्र, हे व्यक्तीप्रमाणे बदलते. काहींना दिवसात दोन किंवा तीन वेळा लघवीला जावे लागते, तर रात्री अनेक वेळा जावे लागते. काहींना दिवसात जास्त वेळा लघवीला जावे लागते. पण ही तीन लक्षणे मधुमेहाच्या रुग्णांमध्ये सामान्यपणे दिसतात. अशा परिस्थितीत ही लक्षणे दुर्लक्षित करू नयेत.

मधुमेहापासून बचावासाठी काय करावे?

डॉ. सुभाष सांगतात की, मधुमेहाची सुरुवातीची लक्षणे जाणवताच तात्काळ डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा. डॉक्टर तुमच्या शरीरातील साखरेची पातळी तपासण्यासाठी चाचणी लिहून देतील. ही चाचणी करून घ्यावी. जर साखरेची पातळी जास्त असेल, तर आपल्या दिनचर्या आणि खाण्यापिण्यात बदल करावा. साखरयुक्त पदार्थांपासून दूर राहावे. यासोबतच चालणे आवश्यक आहे. दिवसातून किमान 15 मिनिटे जलद गतीने चालावे, रमतगमत चालू नये.

हेही महत्त्वाचे आहे की, डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार खाण्यापिण्यात आणि दिनचर्येत बदल करावेत. जर औषधांची गरज भासली तर ती सुरू करावीत.